Stel je moet verschijnen in een rechtszaal in New York en je spreekt alleen Haitian Creole, Wolo, Gujarati, Urdu, Tagalog, Yiddish of Grieks. Wat een opluchting als je zo’n bord ziet hangen bij binnenkomst! Niks aan de hand, hier kan ik mij uitdrukken. Maar dan kijk je naar wat er staat: Wij spreken uw taal. Ok, fijn. En nu? De belangrijkste zin:

For Court Interpreter Information Please Go to Room: 201

…..kan je niet lezen. Je dacht geholpen te zijn, maar feitelijk ben je niet veel verder tenzij je deduceert dat 201 het nummer is van een kamer zou kunnen zijn waar een vertaler zit te wachten.

Dit wijst op een klassiek dilemma in de vertaalwereld: de kwaliteit van de boodschap wordt bepaald vanuit het perspectief van de brenger van die boodschap. Hoe goed bedoeld ook, zoals in dit voorbeeld.

En in de vertaalwereld is de kwaliteit van de boodschap in vele gevallen álles. Bij het vertalen van een juridisch, technisch, medisch en academisch document heeft een 95% correcte vertaling weinig waarde. Die moeten in detail perfect zijn. Zeker als de belangen groot zijn. Een goede vertaler is zich daarvan bewust en vertaalt de brontekst op een manier die volledig toegankelijk en begrijpelijk is voor de lezer van de doel tekst.

Dit lijkt voor de hand te liggen maar soms heeft de aanbieder van de brontekst de neiging om de kwaliteit van het vertaalde in twijfel te trekken omdat vanuit zijn eigen taal, cultuur, woordgebruik en grammatica de vertaalde tekst anders “voelt” dan zijn originele brontekst. Dat levert wel eens interessante gesprekken op tussen opdrachtgevers en vertalers. Gelukkig lost zich dat vaak vanzelf op als we uitleggen dat een professionele proof reader voor wie de doeltaal ook moedertaal is, de tekst vanuit eigen taal en cultureel besef heeft beoordeeld en goedgekeurd.

Dit alles raakt nog een ander aspect, namelijk dat de ene taal soms ontoereikend is om hetzelfde uit te drukken als een andere taal. Dat kan heel frustrerend werken bij taal liefhebbers, met name als de beperkingen van de eigen taal remmend werken. Zo komt het dankzij globalisering veel vaker voor dat werknemers in grote internationale bedrijven, die gewend zijn geraakt om in een vreemde taal intern te communiceren, zelfs met eigen taalgenoten zich liever in de vreemde taal uitdrukken dan in eigen taal. Het geeft meer controle over de boodschap en komt de effectiviteit van functioneren ten goede.

Nog extremer zijn schrijvers en journalisten die zich volledig van hun eigen taal afsluiten, naar een ander land verhuizen en alleen nog in die vreemde taal willen spreken en schrijven omdat ze daarin meer “kwijt” kunnen dan in eigen taal. Zo extreem hoeft het allemaal niet. Vertaalbureaus als Translation Kings zijn er juist om de boodschapper te zijn. En niet alleen van de kale brontekst, maar vooral wat er met die tekst bereikt moet worden.  Dat blijft het gezamenlijke doel en u hoeft bovendien voorlopig niet te verhuizen!